Kategorio: Lingvo

Estis bela kaj varma tago hodiaŭ. La blua ĉielo estis tute sen nuboj kaj la maksimuma temperaturo atingis 20,5 gradojn. Ja estas printempo en aŭtuno!
En la japana oni nomas ĉi tian tagon de novembro “koharu [小春]” t.e. “eta printempo”. Mi iam lernis, ke en la angla oni diras “Indian summer (indiana somero)”. Verŝajne en aliaj lingvoj oni diras diversmaniere.

En la Reta Vortaro (http://www.reta-vortaro.de/) aperis nova artikolo:

anamnez/o
1. [MED] Kolekto de biografiaj elementoj pri korpaj kaj patologiaj antecedentoj de la paciento kaj de liaj familianoj, por diagnozaj celoj.
2. [FIL] …(ellasita de mi)

Laŭ la difino skribita en nelerta lingvo ĝi signifas historion de jamaj malsanoj de iu paciento. Do, en ĉiutaga lingvo sufiĉas diri “malsanhistorio” aŭ “jamaj malsanoj”.
Mi vidas en tio la senkritikan kulton de (tiel nomataj) okcidentanoj (plus orientaj intelektuloj) al la grek-latina kulturo. Lerninte Esperanton, oni jam posedas taŭgan ilon por kritike analizi la mondon. Mi rekomendas al ĉiuj utiligi ĝin.

Mi dankas legantojn pro la kuraĝigaj komentoj al la antaŭa artikolo (ĉi tie).
Sed fakte restas problemoj. Pluraj vortaroj jam plivastigis la sencon de “aberacio” ekster fakaj kampoj.
Angla-Esperanta Vortaro de Benson (CEED, 1995) difinas jene:

aberration, aberrance, (gen), aberacio; have (show) aberration, ~i [int]; aberrant ~a

Ĉi tie “gen” estas mallongigo de “ĝenerala uzado; la traduko validas por ĉiuj sencoj de la angla vorto”.
Reta Vortaro (http://www.reta-vortaro.de/revo/) aldonas la kvaran sencon de “aberacio” jene:

4. (komune) Deflankiĝo disde la normala stato.

La vortumo estas tute sama al tiu de PIV & NPIV, sed ReVo difinas ĝin kiel komunan uzon, dum PIV & NPIV difinas ĝin kiel medicinan fakan uzon.
Mi esperas, ke la difino de CEED estu ignorata, kaj ke la difino de ReVo estu reviziita plej baldaŭ.

“… iuj oficiale postulis, ke tiu aberacio aperu en la EU-konstitucio …” (el MONATO)

Leginte tiun linion, unue mi ne povis kapti la sencon. La Plena Vortaro (1934) registris la vorton “aberacio” kiel fakvorton de astronomio kaj optiko. Kaj PIV (1970) plivastigis ĝian sencon al anatomia kaj medicina kampoj. Tamen laŭ PIV kaj NPIV (2002, 2005) ĝi restas fakvorto en klare difinitaj kampoj. Tion ĉi subtenas ankaŭ Esperanto-Angla Vortaro de Butler (1967), Esperanto-Germana Vortaro de Krause (1999), Esperanto-Japana Vortaro (2006) ktp.
Konsultinte kelkajn vortarojn de Angla-Japana, Franca-Japana ktp, mi eksciis, ke la angla-franca vorto aberration havas ankaŭ komunuzan signifon de “eksternormala ago, devojiĝo”. Eble eŭroplingvanoj ne sentas problemon en la citita frazo. Por ili la afero estus simpla aplikado de ia komuna vortaro de eŭropaj lingvoj.
Sed por mi, japano, la problemo estas grava. Japanoj devas lerni ĉiujn vortojn de Esperanto kun ĉiuj difinoj. Do, se ni japanoj volas majstri Esperanton, ni nepre bezonas helpon de vortaroj. Laŭ mia starpunkto la uzo de aberacio kun ekstervortara senco estas malbonvena.

“… la ensemblo de voĉdonrajtaj diskutantoj en Asembleo …”
estas frazero eldirita de iu latinidlingva esperantisto.
Tio devus esti
“… la tuto de voĉdonrajtaj diskutantoj en Asembleo …”

Tia senco de la vorto “ensemblo” ne estas registrita en PIV. Leginte la frazeron, mi tuj sentis fremdecon.
Mi scivolas, ĉu eŭropaj kaj amerikaj esperantistoj (okcidentanoj) sentas fremdecon ĉe la frazero. Mi supozas, ke plimulto de ili ne tiel sentas kiel mi (orientano).
Tio ĉi estas unu ekzemplo, kiun mi menciis en antaŭa artikolo (ĉi tie). Mi ree citu:

Tiuj novradikoj de eŭropaj kaj amerikaj esperantistoj estas pli-malpli komprenataj surbaze de latinidlingva kulturo. Sed ili ne estas komprenataj de plimulto de japanaj esperantistoj, kiuj ne posedas latinidajn lingvojn. Ĉi tie kuŝas problemo.

Hieraŭ (ĉi tie) mi skribis, ke mi volas senhezite gustumi en Esperanto udonon, sobaon, ramenon ktp. Hodiaŭ mi aldonu somenon al la menuo. Parenteze, mi jam povas gustumi almenaŭ udonon laŭ PIV.
Tamen ĝenerale japanaj esperantistoj estas tre singardaj pri enkonduko de tiuj novradikoj. Japanaj esperanto-vortaroj montras fagopiraĵon aŭ fagopirajn nudelojn por sobao, kaj ĉinan vermiĉelon por rameno. Tiu ĉi sinteno kontrastas kun tiu de eŭska vikipediisto-esperantisto, kiu verkis la artikolon pri rameno (ĉi tie).
La kialo de la singardemo estas jenaj: Se japanoj enkondukos tiujn novradikojn, ankaŭ koreoj, ĉinoj, vjetnamoj ktp rajtas same agi pri siaj propraĵoj. Kaj tio faros esperantan vortaron tro abunda kaj kaosa. Grandega vortaro ja malfaciligos Esperanton por lerni.
Aliflanke mi vidas, ke eŭropaj kaj amerikaj esperantistoj tro facile enkondukas kaj uzas novradikojn laŭ la kriterioj de japanaj esperantistoj. Tiuj novradikoj de eŭropaj kaj amerikaj esperantistoj estas pli-malpli komprenataj surbaze de latinidlingva kulturo. Sed ili ne estas komprenataj de plimulto de japanaj esperantistoj, kiuj ne posedas latinidajn lingvojn. Ĉi tie kuŝas problemo.

Kio estas malfacilaĵoj de Esperanto por japanoj? Antaŭe (ĉi tie) mi diris, ke diferenco de vortordo inter Esperanto kaj la japana malhelpas japanojn paroli flue. Certe jes en parolado de Esperanto. Tamen en skribado de Esperanto la diferenco de vortordo ne tre gravas, ĉar oni povas reskribi frazon dum skribado.
En skribado de Esperanto mi ofte sentas limigon pri vortoprovizo. Ekzemple en Esperanto ni povas frandi senhezite spagetojn, makaroniojn, vermiĉelojn, nudelojn ktp. Sed japanoj ne povas gustumi senhezite udonon, nek sobaon, nek ramenon, nek ĉamponon. Certe ĉi tio estas unu el la kaŭzoj, kial Esperanto estas malfacila por japanoj.

Nun mi enkomputiligas tekston, esperantan tradukon de la dua volumo de la Kroniko Japana. Mi bedaŭras, ke la traduko estas ne tre lerta laŭ nuntempaj kriterioj. Tamen ĝi estas pli-malpli klara kaj senkaŝa.
Ĝia originalo estas skribita en japanstila ĉina lingvo kaj, tradukite al la japana lingvo, ĝenerale havas adoran kaj imponan tonon. Tiu tono malaperis en la esperanta traduko. Pro tio fojfoje mi legas kruelajn agojn de antikvajn regantoj sen retorika ornamo.