Kategorio: Lingvo

Lingvo denaska aŭ gepatra

“Denaska lingvo” aŭ “gepatra lingvo” estas la unua lingvo, kiun homo akiris jam de sia infanaĝo. La parolmaniero “gepatra lingvo” de Esperanto verŝajne devenas de la parolmaniero “patrina lingvo” de eŭropaj lingvoj (mother tongue/ Muttersprache/ Langue maternelle). Ial, pro ia kialo ne bone klarigebla, mi sentas artefaritecon aŭ artifikecon pri la esprimo “gepatra lingvo”. Tial mi preferas uzi la esprimon “denaska lingvo”.
Laŭ gugla esploro la ĝenerala tendenco pri la parolmanieroj estas:
– gepatra lingvo : 54300 trafoj
– denaska lingvo : 23400 trafoj
– patrina lingvo : 583 trafoj
– patra lingvo : 231 trafoj
Evidente plimultaj senhezite uzas la esprimon “gepatra lingvo”.

Prilingvaj libroj

Hodiaŭ mi aĉetis du librojn pri Esperanto verkitajn en la japana lingvo.

  1. “ESPERANTO — La lingvo hereza —” de TANAKA Kacuhiko, Tokio, 2007.
  2. “Trans la Lingva Moderno — por vivi en ‹multelingva situacio›” de JAMAMOTO Majumi, USUI Hirojuki, KIMURA Goroo Kristof, Tokio, 2004.

En la unua la aŭtoro priskribas la historion kaj kulturon de Esperanto el vidpunkto de (kontraŭ-)ĝenerala lingvistiko. En la dua la aŭtoroj priskribas la nuntempan lingvan situacion el vidpunkto de lingvosociologio kaj en tiu kunteksto mencias fojfoje Esperanton.
Ambaŭ libroj tre interesas min. Dum venontaj semajnoj mi ĝuos la librojn.

Muskaptilo aŭ ratkaptilo?

Hodiaŭ mi hazarde trovis la tekston de la Cindrulino. Kaj jena paragrafo interesis min.

Poste ili trovis en muskaptilo, ses musojn tute vivajn. Dum Cindrulino levis la pordeton de l’muskaptilo, la baptopatrino frapante ilin per sia vergeto aliformigis la musojn en belajn belgrizajn ĉevalojn. Por fari veturigiston, Cindrulino serĉis la ratkaptilon kie troviĝis tri rategoj. La feino elektis unu pro ĝia granda barbo kaj tuŝinte ĝin, aperigis veturigiston, kiu havis la plej belajn lipharojn, kiujn oni iam vidis.

Leginte ligvistikajn librojn, mi lernis, ke ĉiu lingvo disdividas la mondon laŭ sia propra gusto. Esperanto havas du bazajn vortojn muso kaj rato por iuj ronĝuloj, dume la japana lingvo havas nur unu vorton nezumi (ねずみ).
En sciencaj kuntekstoj muso signifas la genron Mus kaj rato la genron Rattus. Ili estas respektive hacuka-nezumi (ハツカネズミ) kaj kuma-nezumi (クマネズミ) en la japana. Neniu problemo.
Sed en ĉiutaga vivo, kiam oni vidas tiaspecan besteton, ĉu oni kapablas vere distingi muson kaj raton (nome du genrojn)? Ŝajnas al mi, ke oni faras la distingon ne per scienca kriterio sed per alia vulgara kriterio. Mi deziras scii, per kia kriterio oni distingas muson kaj raton en Esperanto.
Kio estas diferenco inter muskaptilo kaj ratkaptilo? Ne estas kredeble, ke oni uzas muskaptilon por kapti aparte besteton el la genro Mus, nek ke oni uzas ratkaptilon por kapti besteton aparte el la genro Rattus.
Pri tiu ĉi punkto PIV ne helpas. Nek la Reta Vortaro.

Piro globforma

Hodiaŭ mi manĝis kelkajn pirojn. Mi amas piron. Tiu dolĉa, sukoplena, karneca kaj globforma frukto. Ĉu globforma piro? Jes, globforma kiel pomo.
En Japanio oni kultivas pirarbojn de la specio Pyrus pyrifolia (= Pyrus serotina), kies frukto estas globforma kaj havas relative malmolan karnon.
PIV 2005 difinas piron unue, kiel frukton de la specio Pyrus communis. Japanoj nomas la specion Pyrus communis “seijou-naŝi (okcidenta piro)”, kaj Pyrus pyrifolia “nihon-naŝi (japana piro)”.
Mi opinias, ke la difino de PIV 2005 pri “piro/pirarbo” estas unu el ekzemploj de la eŭropeco de Esperanto. Mi sincere deziras, ke oni modifu la difinon de PIV surbaze de pli internacia vidpunkto.

Malfacilas paroli en Esperanto

Mi parolis en Esperanto dum la lastaj 8 tagoj, kio ne okazis al mi dum ĉi tiuj du-tri jaroj. En unuaj tagoj estis malfacile al mi paroli en Esperanto. Sed iom post iom mi alkutimiĝis.
Plimultaj japanaj esperantistoj sentas malfacilon paroli en Esperanto. Kial? Ekzistas kelkaj kaŭzoj. Ĉefaj tri estas:
1. Manko de ekzercado, aparte inter alilingvanoj. Certe utilas ekzercado inter japanoj mem. Sed Ekzercado inter alilingvanoj estas pli multe efika. Tion mi forte sentis dum ĉi tiu UK.
2. Diferenco de lingva strukturo. En Esperanto verbo antaŭas al objekto. Sed en la japana, objekto antaŭas al verbo. Esperanto havas prepozicion, sed la japana postpozicion. Do, en frazfarado en kapo, japanoj havas pensofluon malan al Esperanto. Pro tio japanaj komencantoj ofte (eĉ progresantoj foje) stumblas, ekparolante sen antaŭa pripenso.
3. Psika emo al sindeteno, kiu estis kulturita en la japana intelekta klimato.

Kio estas marhirundo?

Marhirundo estas birdo, kiu ĝis nun troviĝas nur en esperantaj vortaroj escepte de unu ekzemplo.
Ĝiaj difinoj malsamas laŭ vortaroj.
Iuj vortaroj difinas, ke ĝi estas alinomo de glareolo [Glareola] el la ordo de karadriformoj. Tiuj estas PIV, Nova PIV, Esperanto-Franca (G. Waringhien), Esperanto-Ĉina (Ĝang Hongfan). Ĝi eble devenas de la franca hirondelle de mer(?).
Iuj vortaroj asertas, ke ĝi estas alinomo de ŝterno [Sterna] el la ordo de karadriformoj. Tiuj estas Esperanto-Germana (E. Krause), Esperanto-Japana (Mijake). Ĝi certe devenas de la germana Seeschwalbe.
Iuj vortaroj mencias, ke ĝi estas alinomo de procelario [Procellaria] el la ordo de procelariformoj. Tiuj estas Esperanto-Japana (Nukina-Mijamoto), Esperanto-Korea (MA Young-tae). Bedaŭrinde mi ne povas diveni ĝian devenon.
Ja estas interesa konfuzo. “Marhirundo” estas certe komunuza vorto, kiu havas ekvivalenton en ĉiu nacia lingvo. Ekzemple en la japana lingvo “marhirundo” estas komuna nomo de la genro Oceanodroma aŭ de la familio Hydrobatidae.
Nunmomente mi ne povas konkludi, kiu estas la plej aŭtentika “marhirundo”. Mi devas obrsevi denunan uzadon de esperantolingvanoj. Tamen, ĉu fakte pluvivos marhirundoj en Esperantujo?

Vojaĝo en 倉敷 kaj 尾道

Antaŭ semajnoj mi kaj mia edzino vojaĝis en 倉敷 kaj 尾道. La urbo 尾道 estas konata de kinoamantoj kiel la scenejo de la filmoj (ekz. “あの、夏の日”) reĝisoritaj de 大林宣彦.

———-
Eble la hodiaŭa artikolo surprizis legantojn. Tamen mi fojfoje renkontas similajn artikolojn en Esperanto-gazetoj kaj retpaĝoj. Temas pri facilanimaj uzoj de neasimilitaj propraj nomoj devenantaj ĉefe el latinid-ĝermanaj lingvoj.
Corinne Rey-Bellet, Zülpich, Distrikto Ropczycko-Sędziszowski, Eurythmics ktp. ktp. Ĉi tiuj nomoj estas titoloj de artikoloj en Esperanta Vikipedio. Ili estas ne legeblaj per ordinara lingvokono de Esperanto. Ĉu tiuj aŭtoroj postulas de mi lingvokonojn krom Esperanto?
Mi elkore deziras, ke oni prezentu proprajn nomojn en laŭeble asimilita formo, aŭ se ne, almenaŭ prezentu ilin nepre kun prononcebla skribo en Esperanto.
(Tio ĉi estas subteno al Mevo kaj Slavik.)

Gelegantoj!

Fojfoje mi mencias pri eŭropeco de Esperanto. Jen ankoraŭ unu ekzemplo. Min ĝenas kaj iritas jenaj esprimoj:

… helpema al ĉiuj gekontribuontoj por kreskigi la vikipedion …

… nun, estimataj gelegantoj, en tiu ĉi magazino vi legos kontribuojn de …

Laŭ mia lingvosento kiel denaska japanlingvano, tiuj “ge”-vortoj estas tute groteskaj. Kontribuontoj kaj legantoj ja povas esti viraj kaj/aŭ inaj, sed kiam mi parolas pri kontribuontoj kaj legantoj, gravas iliaj kontribuoj kaj legoj, ne gravas iliaj seksoj. (Mi suspektas, ke eŭroplingvanoj kredas, ke kontribuonto aŭ leganto ĉiam devas esti viro. Ĉu vere?)
Mi sincere deziras, ke pli multaj esperantistoj (mi ne diras “geesperantistoj”) alparolos al kontribuontoj kaj al legantoj por ke Esperanto estu la internacia lingvo en vera senco.

Loĝi en hotelo

Mi trovis ankoraŭ unu misgvidan artikolon en PIV kaj Nova PIV. Temas pri la verbo “loĝi“. Mi citu:

loĝ/i 1 (ntr) Pli-malpli daŭre restadi en loko, kie oni kutime vivas. ~i en Parizo, en la strato X, …
       2 (tr) Daŭre okupi. dense ~ata urbo, …

Laŭ PIV & NPIV oni ne povas diri “loĝi en hotelo”.
Nun, ni komparu la difinon kun tiu de PV. Mi citu:

Loĝi (x). 1 Daŭre restadi en loko, kie oni kutime vivadas: ~i en Anglujo, Parizo, en bela domo, …
       2 Maldaŭre resti kiel gasto pasigante la nokton en domo aŭ hotelo: ~i ĉe amiko, en hotelo …

Laŭ la Fundamento de Esperanto la verbo “loĝi” devas havi ankaŭ la duan sencon de PV. Nome oni povas diri “loĝi en hotelo”. Kaj akutuala uzado de Esperanto subtenas ĉi tiun difinon. Ekzemple oni multfoje mencias pri “loĝado en hotelo” en UK-bulteno.
Mi supozas, ke eŭroplingvanoj nature diros “loĝi en hotelo” sub influo de sia denaska lingvo, malgraŭ la misgvida difino de PIV & NPIV. Nenia problemo.
Sed la difino de PIV & NPIV estas kulpa kontraŭ ekz. japanaj esperantistoj (mi supozas, ke ne nur japanaj…). Eble ili longe cerbumos, ĉu oni povas “loĝi en hotelo”, laŭ la difino de PIV & NPIV. La nova Esperanto-Japana Vortaro (2006) registras nur la difinon de “loĝi” laŭ PIV & NPIV, kaj forgesas la duan sencon laŭ PV.